Stanowisko Zarządu Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski
w sprawie zwiększenie funduszy UE na ochronę powietrza w Krakowie i Małopolsce
Kraków, 10 stycznia 2014 r.

30 września 2013 r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął nowy "Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego", który wyznacza działania naprawcze do 2020 r. konieczne do podjęcia przez większości gmin w Małopolsce, w których wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w powietrzu.

25 listopada 2013 r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął uchwałę w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków w paleniskach domowych wprowadzając od 2018 r. zakaz stosowania paliw stałych, w tym węgla oraz ciężkich olejów opałowych. Władze Miasta Krakowa wprowadzają program działań wspierających i osłonowych dla najuboższych mieszkańców rezygnujących z taniego węgla w paleniskach domowych.

5 kwietnia 2013 r. Sejmiki Województw Małopolskiego i Śląskiego uchwaliły wspólną "Strategię dla rozwoju Polski południowej w obszarze województw małopolskiego i śląskiego do roku 2020", w której z naszej inicjatywy zapisany został program poprawy ochrony środowiska, w tym szczególnie radykalnego zmniejszania niskiej emisji i poprawy zanieczyszczonego powietrza.

Podjęcie przez samorządy działań ograniczających emisję zanieczyszczeń pociąga za sobą duże nakłady finansowe i wymaga zapewnienia źródeł finansowania przede wszystkim ze środków Unii Europejskiej przyszłej perspektywy finansowej 2014-2020, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Fundusze z Unii Europejskiej są najtańszymi na świecie pieniędzmi do pozyskania na realizację inwestycji.

Problem czystości powietrza w Małopolsce nie dotyczy tylko większych miast, ale również miasteczek i wsi -mieszkańców i samorządów całej Małopolski. Emisja dwutlenku węgla na osobę na terenach wiejskich i podmiejskich na wsi jest często wyższa niż w mieście, w tym miejscowościach uzdrowiskowych i turystycznych. Ze względów ekonomicznych oraz rozproszonego budownictwa społeczności wiejskie są zmuszone do korzystania ze źródeł energii, które zanieczyszczają środowisko węgla, ciężkiego oleju opałowego czy drewna.

W nowej perspektywie finansowej UE konieczne jest pojęcia działań związanych z ochroną powietrza nie tylko dla ludności miejskiej, ale także wiejskiej - dla ok. 52% mieszkańców Województwa Małopolskiego. Sam tylko zakaz opalania paliwami stałymi obecnie nie sprawdzi się na terenach wiejskich, bo spośród prawie 2 milionów wsi zaledwie ok. 230 tys. gospodarstw domowych jest odbiorcami gazu, z czego tylko połowa używa gazu do ogrzewania.

Przykładem działań wykluczających z możliwości ubiegania się o dofinansowanie na ochronę powietrza na terenach wiejskich i dla małych miasteczek jest program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej KAWKA (likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii), który przewiduje możliwości dofinansowania jedynie dla miast powyżej 10.000 mieszkańców.

Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski apeluje do NFOŚiGW o poszerzenie beneficjentów programu KAWKA również o wszystkie miejscowości, zamieszkałe przez mniej niż 10.000 mieszkańców.

Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski apeluje do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie o złożenie wniosku do ogólnokrajowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko o przyznanie 3 miliardów złotych na kompleksowy programu likwidacji niskiej emisji na terenie Krakowa i całej Małopolski. Taką samą kwotę Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zapisało w połowie ubiegłego roku w POIiŚ dla Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski w celu uzyskania poprawy jakości powietrza opowiada się za ścisłą współpracą na poziomie regionalnym i lokalnym, między Małopolską i Śląskiem, skąd napływa do nas część zanieczyszczeń.
 
SGiPM postuluje, aby WFOŚiGW w Krakowie złożył komplementarny - do złożonego przez WFOŚiGW w Katowicach - wniosek do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, uwzględniający specyfikę Województwa Małopolskiego, a co za tym idzie obejmujący możliwość dofinansowania działań w budynkach jednorodzinnych, wielorodzinnych oraz budynkach użyteczności publicznej.

Projekt powinien obejmować wszelkie możliwe i konieczne zadania w tym m.in. likwidację lokalnych kotłowni tam gdzie możliwe jest podłączanie do większych instalacji ciepłowniczych, przebudowę źródeł ciepła zasilającego sieć ciepłowniczą, podłączenia do sieci ciepłowniczej wraz ze wszystkimi instalacjami, termomodernizację budynków, montaż odnawialnych źródeł energii np. solarów, fotowoltaiki, przydomowych instalacji OZE. Konieczne są nakłady na promocję produkcji czystej energii i ciepła dzięki nowoczesnym i energooszczędnym technologiom.

Konieczne jest pozyskanie środków na maksymalne wykorzystanie i dociążanie istniejącego systemu ciepłowniczego, a także wprowadzenia alternatywnych źródeł energii cieplnej zwłaszcza na terenach wiejskich. Aby poprawić jakość powietrza w regionie również mieszkańcy terenów wiejskich muszą mieć wsparcie finansowe w stosowaniu nowych, efektywnych źródeł energii.

Podobnie jak na Śląsku projekt powinien przewidywać wykorzystanie instrumentów finansowych WFOŚiGW na częściowy wkład własny beneficjenta.

Apelujemy, aby samorządy województwa, powiatów i gmin aktywnie i skutecznie mobilizowały oraz wspierały wszystkie podległe lub uprawnione podmioty do pilnego przygotowywania i składania wniosków o bardzo duże dofinansowanie ze środków unijnych z krajowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska z budżetem w kwocie aż 115 mld zł. Środki z RPO powinny mieć charakter uzupełniający w stosunku do POIŚ dla realizacji priorytetowych zadań m.in. w dziedzinie ochrony środowiska. Jest ona jednym z ważnych elementów poprawy stanu powietrza w Krakowie oraz miastach i większych wsi w Małopolsce, zamieszkałych przez połowę prawie 3,5 milionowego regionu odwiedzanego co roku przez ponad 12 milionów turystów.

Konieczne jest rozwijanie sieci ciepłowniczych w Małopolsce, tak by wkrótce w Krakowie zostały rozbudowane z 770 do 1000 km, (z 65% do 80% pokrycia miasta) za co najmniej 250 mln zł. ze środków Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ustawowo zarezerwowanych w kwocie prawie miliarda zł w ramach RPO dla Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego). Kwota 250 mln zł wystarczy na zbudowanie zaledwie 40 km nowych sieci ciepłowniczych. Dla zrealizowania całego celu, m.in. umożliwiającego likwidację kilkudziesięciu tysięcy palenisk na węgiel, należy wystąpić o kolejne 750 mln zł z POIiŚ.

Lokalne sieci ciepłownicze powinny być rozbudowywane bądź budowane od nowa wraz z nowoczesnymi i ekologicznymi elektrociepłowniami na węgiel wyposażonymi w filtry, nie tylko w dużych i średnich miastach na czele z Tarnowem, Nowym Sączem, Oświęcimiem, ale również w małych miastach jak np. Wolbrom, gdzie ciepłownia po byłym Stomilu tanio ogrzewa i dostarcza ciepłą wodę do tysięcy domów, budynków użyteczności publicznych, w tym kompleksu rekreacyjnego z krytymi basenami.

Prawie cała Polska leży na pokładach bogatych złożach wód geotermalnych, które wraz z postępem i obniżaniem kosztów odwiertów i eksploatacji w przyszłości mogą być w przyszłości być tanim i ekologicznym źródłem dostarczania gorącej wody do sieci ciepłowniczych.

Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski po raz kolejny apeluje również do Rządu w sprawie opracowania Krajowego Programu Ochrony Powietrza, który uwzględni różny stopień zanieczyszczenia powietrza w regionach Polski oraz umożliwi powstanie instrumentów prawnych i finansowych do ochrony powietrza.

W celu ochrony zdrowia mieszkańców oraz uniknięcia kar ze strony Komisji Europejskiej za brak przestrzegania przepisów unijnych, konieczna jest poprawa jakości powietrza w możliwie krótkiej perspektywie czasu, w pierwszej kolejności w Małopolsce i na Śląsku. Z tego względu niezbędne jest zaangażowanie Rządu, Ministra Infrastruktury i Rozwoju oraz Ministra Środowiska w udostępnienie znacznych środków finansowych na walkę z niską emisją oraz wprowadzenie rozwiązań prawnych, które pomogą samorządom i mieszkańcom realizować zadania w zakresie ochrony powietrza.

Kazimierz Barczyk
Przewodniczący Stowarzyszenia
Gmin i Powiatów Małopolski

**********

Otrzymują:
Prezydent RP
Marszałek Sejmu RP
Marszałek Senatu RP
Prezes Rady Ministrów
Wicepremier, Minister Infrastruktury i Rozwoju
Minister Środowiska
Parlamentarzyści i Eurodeputowani z Małopolski
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Samorząd Województwa, Powiaty i Gminy Małopolski
WFOŚiGW w Krakowie