Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa otrzymało z rąk Kazimierza Barczyka Złoty Medal Polonia Minor. Uroczystość miała miejsce w Sali Miedzianej Muzeum Krakowa w Krzysztoforach.
Nagroda "Polonia Minor" jest przyznawana przez samorząd województwa małopolskiego za szczególne osiągnięcia w dziedzinie rozpowszechniania i popularyzacji idei samorządności oraz za działalność na rzecz Małopolski.
**********
Wniosek
Kraków, 15 marca 2023 r.
Szanowny Pan
Witold Kozłowski
Marszałek Województwa
Małopolskiego
Szanowny Pan
prof. Jan Tadeusz Duda
Przewodniczący Sejmiku
Województwa Małopolskiego
Szanowni Panowie,
Składam wniosek o nadanie Towarzystwu Miłośników Historii i Zabytków Krakowa z okazji 125-lecia działalności Platynowej lub Złotej Nagrody Województwa Małopolskiego POLONIA MINOR oraz wręczenie podczas uroczystego jubileuszowego Walnego Zebrania Członków TMHiZK w dniu 28 marca o godz. o godzinie 17-tej w Sali Miedzianej Muzeum Krakowa w Krzysztoforach.
Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa to jedna z najstarszych - nieprzerwanie działających - polskich organizacji pozarządowych założona w roku 1897. Jego celem jest prowadzenie badań naukowych nad historią, sztuką i kulturą Krakowa, upowszechnianie wiedzy o Krakowie, utrwalanie poszanowania dla pamiątek i zabytków miasta, troska o ich stan i ochronę. Towarzystwo budowało i buduje kapitał społeczny, na rzecz propagowania dziejów i skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego Krakowa.
11 stycznia 1897 roku w siedzibie Archiwum Aktów Dawnych miasta Krakowa zebrał się po raz pierwszy wybrany 6 stycznia na pierwszym Walnym Zgromadzeniu Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa jego Wydział, aby się ukonstytuować.
"Znajomość zabytków krakowskich rozbudzić i zanieść w jak najszersze koła naszej inteligencji
i naszego mieszczaństwa (…) przedstawić całą historię Krakowa i uczynić to w sposób dla ogółu zrozumiały" - to dwa cele Towarzystwa sformułowane na przełomie 1896 i 1897 roku, które znalazły swoje odzwierciedlenie w jego nazwie. Inicjatywę podjęła grupa niezwykłych ludzi - uczonych, ludzi kultury, samorządowców, obywateli tworzących ówczesną elitę intelektualną - którzy w styczniu 1897 roku dali dowód na to, co nazywamy "kulturą odpowiedzialności". Wśród 30 założycieli Towarzystwa byli m.in. prezydent Krakowa Józef Friedlein, i radny Stanisław Wyspiański; Stanisław Estreicher (późniejszy rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego), Władysław Łuszczkiewicz (pierwszy dyrektor Muzeum Narodowego), Stanisław Krzyżanowski (dyrektor Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa), Marian Sokołowski (pierwszy profesor historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim), Stanisław Tomkowicz (przewodniczący Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej), czy Józef Wawel-Louis - pierwszy prezes Towarzystwa. Przed 125 laty dali oni nie tylko świadectwo odpowiedzialności za to niezwykłe miasto i za jego dziedzictwo.
Miłośnictwo Krakowa było wówczas przede wszystkim aktem odpowiedzialności za Polskę. Przywoływanie kart z wielkiej historii królewskiej stolicy i troska o ochronę jej pomników była niczym innym jak rozbudzaniem snów o Niepodległej. Wystarczy choćby przywołać wizje i sny członka założyciela Stanisława Wyspiańskiego i jego wkład dla budowania poprzez Kraków i dziedzictwo Matecznika Polski narodowej tożsamości Polaków. Nie przypadkiem w manifeście założycielskim napisano: "Świadomość wielkiej przeszłości podnosi poczucie cywilizacyjne i narodowe społeczeństwa."
Od chwili założenia Towarzystwo skupia osoby zafascynowane Krakowem, w tym grono najwybitniejszych badaczy historii i kultury naszego miasta - naukowców, artystów, nauczycieli, urzędników, aktywistów miejskich, przewodników. Trudno przecenić wielki dorobek edytorski Towarzystwa. Stanowi on i dziś kanon wiedzy o Krakowie. To przede wszystkim seria książek "Biblioteka Krakowska" (ukazuje się od 1897 r.) oraz "Rocznik Krakowski" (ukazuje się od 1898). Szczególną formą prowadzonej przez Towarzystwo naukowej debaty, a równocześnie popularyzowania jej wyników, stały się organizowane od nieomal 40 lat doroczne sesje z cyklu "Kraków w Dziejach Narodu" oraz będące ich owocem tomy serii wydawniczej pod tym samym tytułem.
W trakcie swojej historii TMHiZK wielokrotnie zabierało głos w najważniejszych debatach
o mieście i jego dziedzictwie. Na przestrzeni dziesięcioleci miało realny wpływ z jednej strony na wygląd Krakowa, a z drugiej na postrzeganie i wiedzę o mieście. Brało aktywny udział w dyskusjach o losie obiektów zabytkowych (Barbakanu, Krzysztoforów, Sukiennic), inicjowało i finansowało prace konserwatorskie, zainicjowało i zajmowało się organizacją pochodu Lajkonika oraz opracowało tekst i sposoby inscenizacji szopki krakowskiej.
Warto podkreślić, że właśnie Towarzystwo i stanowiący elitę miasta jego ojcowie założyciele stali się inicjatorami powołania do życia 31 maja 1899 roku "Historycznego muzeum miasta Krakowa" i pierwszymi jego donatorami. Przez dziesięciolecia zabytkowa siedziba Towarzystwa przy ulicy św. Jana 12 była nie tylko dla Muzeum jego domem, ale i miejscem pierwszej stałej wystawy poświęconej dziejom i kulturze Krakowa. Od ponad 125 lat łączy więc obie Instytucje wspólny los i wspólna misja laboratoriów myślenia o Krakowie. Dzisiaj także wspólnie badają, opowiadają i próbują zrozumieć Kraków!
Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa przez 125 lat budowało i buduje kapitał społeczny na rzecz propagowania dziejów i skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego Krakowa. Można powiedzieć, że Towarzystwo zrzeszało i animowało aktywistów miejskich na ponad 100 lat przed dekadą, w której stało się to modne.
Jako członek Europa Nostra, paneuropejskiej federacji skupiającej w 40 krajach Europy organizacje zajmujące się najszerzej pojętą ochroną dziedzictwa kulturowego, Towarzystwo aktywnie włącza się w kształtowanie europejskiego, obywatelskiego modelu myślenia o dziedzictwie.
Dzisiaj Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa bada i propaguje wiedzę
o Krakowie nie tylko wśród krakowian i Małopolan, ale i w wymiarze europejskim.
Z poważaniem
Jacek Krupa
Przewodniczący Klubu Radnych Platforma,
Nowoczesna-Koalicja Obywatelska
Sejmiku Województwa Małopolskiego
